Erkek kısırlığında önemli yer tutan morfoloji bozukluklarından biri olan globozoospermi spermlerin baş kısmında akrozom denilen yapının olmaması ile karakterli yuvarlak kafalı spermlerin bulunduğu bir durumdur.
Nadir görülen bir morfoloji bozukluğu olan globo ilk olarak 1970’li yılların ortalarında tanımlanmıştır. Olgunlaşma kusuru olarak kabul edilen bu bozukluk yardımcı üreme tekniklerinde yüksek oranda başarısızlık ile sonuçlanan denemelere neden olur.
Önemli Başlıklar
Globozoospermi Nedir?
Genel olarak globozospermiye tip1 ve tip2 olarak adlandıran araştırmacılar vardır. Tip1 denilen globoda spermlerin %100’ü yuvarlak ve akrozomsuz kafalar içerir. Bu spermlerde akrozom olmadığı için yumurtanın çevresinde bulunan zona pellucida denilen kapsülü delerek içeriye giremezler.
Tip2 globoda ise ejekulat içerisinde hem normal hem de yuvarlak başlı spermler bulunur. Bunlar kısmi globozospermi olarakta adlandırılabilir. Tip2 dediğimiz tip aslında bir OLİGOASTENOTERATOZOSPERMİ (OAT) dir. Akrozomsuz spermlerin yüzdesi arttıkça uygulanacak tedavilerdeki başarı ihtimalide düşer.
Globozospermi Nedenleri Nelerdir?
Globonun nedenleri hakkında yapılan araştırmalar çok net sonuçlar vermemiştir. Yani kişilerin neden globozospermiye sahip olduklarını net olarak bilmiyoruz. Bu bozukluk sperm yapımının spermiyogenez dediğimiz aşamasında meydana gelen bozukluk nedeniyle olmaktadır. Sperm çekirdeklerinin şekillenmesi aşamasında bir problem vardır.
Sperm kafasının uzaması ve akrozomun oluşması aşamaları gerçekleşmemektedir veya hatalı olarak gerçekleşmektedir. Globo spermlerin sadece akrozom yapılarında problem yoktur. Bunların çekirdek yapıları bozuk ve iskeletinde de kusurlar mevcuttur. Akrozom denilen yapının olmaması, akrozomun arka kapsülünün görevlerinin de yapılamamasını sağlar. Bu da spermin çekirdek ve kuyruk yapısını bozar.
Globozoospermi Ne Kadar Sıklıkla Görülür?
İnfertil erkeklerde yani çocuk sahibi olamayan erkeklerde yapılan araştırmalar bu bozukluğun bütün infertil erkeklerin yaklaşık binde birinde görüldüğünü ortaya çıkarmıştır. Yani oldukça az görülen bir problemdir. Aslında normal ejekulatlarda yuvarlak başlı spermler bulunabilir. Ancak bunların yüzdesi önemsenmeyecek kadar düşük olmalıdır. Normal ejekulatlarda da yaklaşık binde sekiz oranında globozospermik hücrelerin olduğu gösterilmiştir.
Globozospermiye çevresel faktörlerin etkisi üzerine yapılan çalışmalarda bazı çevresel faktörlerin globoyu arttırdığı gözlemlenmektedir. Sigara içmek gibi faktörlerin normal ejekulatlardaki globo spermlerin yüzdesini arttırabildiği gösterilmiştir ancak bu total globoyu açıklamak açısından çok yeterli değildir.
Globozoospermi’de Tek Problem Sperm Şeklimidir?
Globo olan erkeklerde ejekulatın diğer parametrelerine bakıldığında sperm konsantrasyonları ve meni hacimleri açısından diğer gruplara göre önemli fark olmadığı görülmüştür. Bunun yanında ortalama sperm hareketleri globo olan erkeklerde yaklaşık %39 oranında azalmıştır. Ancak globo içeren ejekulatlar üzerine yapılan çalışmalar bir kısmında sperm konsantrasyonunun da ciddi oranda azaldığını göstermektedir. Globo olan bu spermlerde temel olarak morfoloji ve hareket problemi olduğu konusunda fikir birliği vardır.
Spermler döllemeyi sağlayabilmek açısından belli bir hareketlilik kabiliyetine sahip olmalı ve kadın fallop tüpü denilen yumurta kanalının dölleme bölgesine kadar ulaşıp yumurtayı yakalamalıdır. Globo olan spermlerde hareket problemi olduğu için döllenmenin bu aşamasında problem vardır. Globospermlerde akrozom denilen yapı bulunmadığı için yumurtanın zona pellucida denilen zarını eriterek içeriye giremeyecektir. Bunun dışında globospermlerin kafasının içerisinde normal sperm hücrelerine göre vakuol denilen daha fazla kesecik vardır ve globospermler normal spermlere göre daha büyük bir boyuna sahip oldukları görülmektedir.
Ayrıca kuyruk yapılarında da olgunlaşmamış kromatinler bulunmaktadır ve spermin protein yapısında da normal spermlere göre değişiklikler mevcuttur. Yani globospermlerde tek problem akrozomun olmaması değildir. Globo durumundaki problemin hareket problemi olduğu düşünülürse infertilite sıkıntısının yardımcı üreme teknikleri ile çözülebilmesi gerekmektedir. Ancak bilindiği gibi globo spermlerin ICSI sonuçları da yüz güldürücü değildir. Bu nedenle globo spermlerin dölleme yeteneğindeki bozukluğu birden fazla bozukluktan dolayı olduğu düşünülmektedir.
Normal Bir Spemiyogram Tüm Problemleri Gösterir mi?
Normal sperm incelemelerinin erkeklerin fertilite durumunu net olarak gösterip gösteremediği konusunda tartışmalar uzun süredir yapılmaktadır. Örneğin infertil erkeklerin %8’inde anormal kromatin ve DNA hasarı kusurları bulunmaktadır. Geleneksel semen analizinde bunlara bakılmamaktadır. Belli ki DNA bütünlüğüyle dölleme kabiliyeti arasında bir ilişki mevcuttur. Anormal DNA’ya sahip spermlerin IVF oranlarının önemli ölçüde düşük olduğu artık kabul edilen bir gerçektir. Bu nedenle globozospermi durumlarında da spermlerde muhtemelen DNA hasarı ve anormal bir kromatin yapısı olduğu kabul edilmektedir.
Globo spermlerde esas problemin spermiyogenez aşamasında olduğunu söylemiştik. Bu aşamada gerçekleşen Protamin ve Histon denilen proteinlerin düzenlenmesi aşamasındaki bozukluklar yüksek oranda DNA Fragmantasyonlarına ve sperm kromatin anormalliklerine neden olur. Bu nedenle globozospermilerde sperm DNA Hasarı ve kromatin kusuru beklemek çokta sürpriz bir durum değildir. Nitekim globo erkekler üzerinde yapılan çalışmalar, bunlarda DNA Fragmantasyon oranlarının daha yüksek olduğunu göstermiştir.
Sperm DNA Hasarı Neden Olur?
Sperm DNA hasarının temel olarak iki nedene bağlı olduğu düşünülmektedir. Bunlardan bir tanesi sperm yapımı sırasında apopitoz denilen mekanizmanın bozulması, ikincisi ise reaktif oksijen ürünleri (ROS) artmasına bağlı olduğu düşünülmektedir. Normal sperm yapımı sırasında oluşan hatalı sperm hücreleri apopitoz denilen mekanizma ile temizlenir.
Aslında bu programlı hücre ölümü demektir. Yani sperm yapımı sırasında yapılan spermlerin %25’i hatalı olduğu için vücut bunları ayıklar. Eğer bu mekanizmada problem yaşanırsa bu hatalı hücreler ayıklanmayarak normal meni içerisinde atılacaktır bu da hasarlı hücrelerin oranını arttıracaktır. ROS denilen zararlı oksijen ürünleriyse genellikle çevresel faktörlere bağlı olarak ortaya çıkar. Düşük ROS seviyelerinin normal sperm yapımında önemli olduğunu biliyoruz.
Bu nedenle günümüzde menide ROS ölçümleri yapılabilmekte ve yüksek olan durumlarda bunları düşürmek amacıyla ilaç tedavileri ve yaşam tarzı değişiklikleri önerilmektedir. İşte hareket probleminin çözümüyle yardımcı üreme tekniklerinde globo olan spermlerle gebelik elde edilememesinin en önemli nedenlerinden birinin bu kromatin ve DNA yapısındaki bozukluğa bağlı olduğu düşünülmektedir. Spermiyogenez aşamasındaki problem muhtemelen DNA ve kromatin yapılarındaki bozukluğa bağlı olabilmektedir.
Globonun genetik geçiş ile aktarılabileceğine dair yapılan çalışmalar bunu çok net olarak ortaya koyamamıştır. Globozospermideki genetik kusurlar bugün için çok iyi bilinememektedir. Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalar bazı genlerde bozukluk olduğunu ortaya çıkarsa da bunun geniş insan topluluklarında gösterilemediği bilimsel bir gerçektir.
İnsanlarda yapılan az sayıdaki genetik çalışma sınırlı bir iki gende mutasyon ortaya çıkartmıştır. Bunlar içerisinde insanlarda ve hayvanlarda gösterilen en önemlilerinden bir tanesi SPCA 1 genidir. Bu gen, zar proteinlerinin yapımından sorumludur ve insanlardaki spermlerin globoya dönüşmesine neden olabileceği düşünülmektedir. İlerleyen yıllarda bu konuyla yapılan çalışmalarda insanlarda çok sayıda gen mutasyonu ile globo spermler arasında ilişki kurulmaya çalışılmış bazılarında düşük oranda sonuca varılmış ancak bunların bütün globolu insanlarda gösterilebileceğine dair sonuçlar elde edilememiştir.
Globozoospermi Tedavisi
Belki de globo durumlarında en önemli faktör bu durumun tedavisidir. Ne şekilde başarılı bir döllenme sağlanabileceği konusunda çok sayıda çalışma yapılmıştır. Normal IVF’in globolarda başarısız olduğu açıktır. Çünkü normal IVF tedavilerinde sperm akrozomu yoluyla zona pellucida’yı delip içeri girmek zorundadır.
Globozospermi Tedavisi Ankara
Globospermlerde bu olmadığı için IVF tedavisinin sonuçları başarısızlıkla sonuçlanacaktır. Bu konudaki başarılı çalışmalar ICSI kullanımından sonra ortaya çıkmıştır. 90’lı yılların ortalarında ilk başarılı sonuçlar yayınlanmıştır. Total globolu hastalarda ICSI kullanılarak hamilelikler gösterilmiştir. Ancak globolu spermlerin fertilizasyon yani dölleme yetenekleri zayıf olduğu için ve yapısındaki DNA ve kromatin yapıları da tam olarak normal olmadığı için maalesef ICSI sonuçlarının çok yüz güldürücü olduğunu söylemek zordur.
Globozoospermi’de Tüp Bebek Tedavisi Neden Başarısız Oluyor?
Bu hastalarda yapılan ICSI’nin başarısız olmasının 3 önemli nedeni vardır. Bunlardan birincisi oosit aktive edici faktörün aktivasyonunun düşük veya eksik olmasıdır. Yumurtanın döllenmesinin ilk aşaması oositin aktive edilmesidir. Bu aşamada meydana gelebilecek bir problem ICSI’nin daha baştan başarısızlıkla sonuçlanacağının en önemli kanıtıdır.
Normal sperm hücrelerinin içerisinde bulunan bir protein yumurtanın içerisine girdiğinde yumurtayı aktive etmek için gerekli olan kalsiyum artışını sağlar. Globo spermlerde defektif noktalardan birisi olan oosit aktivasyonu gerçekleştirilebilirse globozospermik spermlerin yumurtayı dölleyerek embriyo oluşumu gerçekleştirilebilir.
Globozospermik spermlerde yumurtanın döllenmesinin başarı olmamasının ikinci nedeni ise yüksek DNA hasarı ve kromatin paketlenmesindeki problemlerdir. Bunlarda yumurtanın döllenmesine ve embriyo oluşumunu engelleyebilir. Hatta bu problemin spermin morfolojisinden daha önemli bir problem olduğu düşünülmektedir.
Globospermlerin ICSI başarısızlığındaki üçüncü neden ise spermlerdeki anöploidi problemidir. Bu sperm kromozomlarındaki genetik bir problemi anlatmak için kullanılan bir tabirdir. Genellikle Globospermlerde 13-14-15-18-21. Kromozomlarda ve cinsiyet kromozomlarında anöploidi ihtimali yüksektir.
Globospermi olan erkeklerde normal bir Karyotip olmasına rağmen (46 XY) spermlerde görülen yüksek anöploidi oranları başarısız ICSI’ye neden olabilir. Bunlara ek olarak son zamanlarda yapılan çalışmalar sperm sentriyollerinde artan yağ asidi oksidasyonunun da bu başarısızlıklarda rol aldığını göstermektedir.
Globozoospermi’de Tüp Bebek Başarısını Arttıran İşlemler Nelerdir?
Globozospermide yapılan ICSI tedavilerinde başarı oranlarını arttırmak için bazı yeni yöntemler önerilmektedir. Bunlardan birisi ICSI sırasında kalsiyum iyonofor kullanımıdır. Bunun total globo hastalarında ICSI sonuçlarını arttırabileceği çalışmalar mevcuttur. Yine rekombinant (TLC) kullanımının ICSI başarısını arttıracağına dair çalışmalar devam etmektedir.
Yüksek büyütme ile yapılacak sperm seçiminin (IMSI) doğru spermleri bulmak açısından ICSI başarısını standart mikroskoplara göre arttırabileceği düşünülmektedir. Bu konuda kullanılan diğer tedavi seçimleri ICSI sırasında testiküler sperm kullanılması ve Piezzo elektrik kullanımlarının sonuçları araştırılmaktadır. Bu iki konu ile globozospermide, doğru spermin kullanılması ve yumurtanın aktivasyonu ve döllenme aşamalarında başarının artacağı düşünülmektedir.
Globozoospermi ile ilgili aklınıza takılan soruları altta bulunan yorumlar kısmından bana iletebilirsiniz. Globozoospermi tedavisi için Ankara kliniğim ile irtibata geçebilirsiniz.
8 Yorum. Yeni Yorum
Ahmet Hocam İyi Akşamlar,
%100 Globozospermi sorunumuz olduğu için 5 defa
Tüp bebek tedavisi yaptırmamıza rağmen başarılı olunamadı maalesef.
En son tüp bebek denemesini iki yıl önce yaptırdık. Sorun bilindiği için sıradan bir tüp bebek uygulaması olmadı, birtakım farklı yöntemler de kullanıldı aslında.
Mevcut globozospermi sorununun çözümü için güncel yeni bir tedavi yöntemi var mıdır?
Bu sorunun çözümü olmadan yapılacak tüp bebek denemelerinin aynı sonuçlanacağı bilinen bir gerçek .
Eşim de bu süreçlerde çok fazla yıpranıyor haklı olarak.Onu daha fazla yıpratmamak adına,
tüp bebek aşamasına geçmeden önce erkek faktorü düzeltecek globozospermi sorununun çözümüne dair yapılabilecek bir tedavi uygulamanız var mıdır?
Teşekkür eder,çalışmalarınızda başarılar dilerim…
Sperm morfoloji bozuklukları melesef tüp bebek tedavi başarısının önündeki en önemli engellerden biridir. Sizin GLOBO hücrelerinizin, tüm sperm hücrelerine oranı tedavi şansını etkileyen en önemli faktör. Yani az da olsa normal şekilli spermlerin bulunabilmesi, tüp bebek şansımızı arttırabilir. İlaç tedavisi ile bu hücrelerin şekillerinin normale gelmesi gibi bir tedavi şeması olmamakla beraber, sperm sayı ve hareketliliğini arttıran bazı tedavi protokolleri, muayene ve tetkikler ile değerlendirildikten sonra verilebilir. Amaç; tüm meni içerisinde normal morfolojiye sahip hücre oranını arttırmaktır. Bunun dışında size de daha önce anlatıldığını düşündüğüm, spermin yumurtayı dölleme yeteneğini arttıran bazı laboratuvar yöntemleri de mevcuttur. Uygulanan tüp bebek tedavisi sırasında yumurta toplama işlemi yapılacağı gün testisten alınacak spermlerin kullanılması da bu durumlarda kullanılan tedavi şemalarında bulunur. Yani; sizin bir bütün olarak değerlendirilmeniz ve eşinizin yaşı ve yumurta rezervi de göz önüne alındıktan sonra tüm bu seçenekler bir tedavi şeması haline gelebilir. Ancak normal bir tüp bebek tedavisine göre başarı şansının düşük olduğu bilinen bir gerçektir.
Hakan hocam bu globosperm durumund tesa şans oranı yukselebilirmi
Mahmut bey eğer sperm sayınız uygun ise globozospermide testisten alınan spermlerin mikroenjeksiyonda kullanılması denenen tedavilerden birisidir. Üroloji kontrolünden sonra doktorunuz uygun görürse yapılabilir. Geçmiş olsun.
Hocam merhaba,
Eşimde globozo hastalığı var. İkinci tüp bebek dememiz çok şükür olumlu sonuçlandı 14 haftalık hamileyim. Fakat globozolu hastalarda tedavi olumlu sonuçlansa bile doğum ile sonuçlanmıyor gibi bi algı var. Çok şükür şu an haftamıza göre gelişimimiz iyi ve herhangi bi sorunumuz yok. Bu hastalıkta hamilelik elde ediliyor ama doğum ile sonuçlanmıyor gibi bi durum var mı gerçekten? Bu arada DNA hasarımız %1 gibi çıkmıştı.
Sonsuz teşekkürler. İyi çalışmalar.
Öncelikle hayırlı olsun. Genel olarak gebeliğin riskli ilk dönemini geçirmişsiniz gibi görünüyor. Globolarda gebelik oluyor ancak doğum olmuyor diye bir bilgimiz yok. Tüp bebek şansının düşük olduğu bir gerçek ancak bahsettiğimiz yöntemlerle gebelik elde edilen hastalarımız oluyor ve doğumda gerçekleşiyor. Bahsettiğiniz DNA hasarıda normal gibi görünüyor. İyi günler.
Hocam merhaba tüp bebek yöntemiyle ikiz kızlarım oldu benimde morfoloji problemim vardı.. Ben sperm testi yaptım Üroloji doktoruna gösterdim herhangi bir sorun yok dedi bu sonradan düzeliyor mu acaba? Ve tekrar eşimin hamile kalması için normal yollardan başlamamız gerekir yoksa tüp bebek mi yapmak zorundayız? Teşekkürler kolay gelsin
Öncelikle çocuklarınız olduğu için kutluyorum. Sperm sayınız ve üroloji muayenenizle beraber buna karar vermek gerekir. Normal yolla çocuk sahibi olmanız için yeterli sperm durumuna ulaşılır ise beklenebilir. Burada eşinizin yaşı da önemlidir. Bir an önce üroloji kontrolü ile beraber tedavi şemasının çıkarılmasında fayda var. Geçmiş olsun.